Manyetizma hareket halindeki elektrik yüklerinin birbirlerine karşı kuvvetlerini inceleyen bir fizik alt dalıdır. Bir başka deyişle manyetizma, manyetik alanların meydana getirdiği fiziki bir olaydır. 1820’li yıllara kadar manyetik alan ve elektrik akımı arasındaki ilişki bilinmiyordu. 1820 yılında, Hans Christian Ørsted yaptığı bir deneyde, elektrik akımlarının manyetik alan oluşturabildiğini keşfetmiştir.
Maddelerin temel parçaları veya elektrik akımı üzerinde manyetik alan meydana gelebilir. Oluşan bu manyetik alan ise, başka elektrik akımları ve momentleri etkilemektedir. Bütün maddeler manyetik alanlardan etkilenebilirler. Kimi maddeler yüksek manyetikliğe sahipken kimileri çok düşük manyetik özelliğe sahiptirler. Bilindiği üzere manyetik alanlardan en çok etkilenen madde kalıcı mıknatıslardır.
Manyetizma genel olarak mıknatısları ve mıknatıslanma eylemlerini incelemektedir. Kalıcı mıknatıslar, ferromanyetizma nedeniyle kalıcı manyetik moment taşımaktadırlar. Ferromanyetizma terimi Latince “ferrum (demir)” kelimesinden gelmektedir. Çünkü, İlk kalıcı mıknatıs, “manyetit-Fe304” adı verilen demirin doğal bir formu olarak gözlemlenmiştir.
Çoğu maddeler kalıcı moment değillerdir. Bazı maddeler manyetik alanlar tarafından çekilirken bazıları itilmektedirler. Manyetik alanlardan yok denecek kadar az etkilenen maddelere ‘manyetik olmayan maddeler’ denilmektedir. Bunlar; alüminyum, bakır, plastikler, sıvılaşmış oksijen ve gazlardır. Manyetik maddeler ise; nikel, demir ve kobalttır.
Manyetizma Nerelerde Kullanılır?
Manyetizmanın tarihte bilinen ilk kullanım alanı pusulalardır. Dünyanın manyetikliği, pusula iğnesinin manyetik kuzeye doğru dönmesine neden olur ve bu sayede nerede olursak olalım yönümüzü bulmamızı sağlar.
Günümüzde kullandığımız birçok teknolojik aletlerin yapımında mıknatıs kullanılmaktadır. Örneğin; telefon, radyo, bilgisayar… Ayrıca beyaz eşyaların yapımında da manyetizma kullanılmaktadır. Buzdolabı kapakları buna bir örnek olarak verilebilir.
Manyetizma, bazı çantaların kapakları ve magnetlerde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra, elektrik elde etme amacıyla elektrik santrallerinde ve jeneratörlerde, elektrikli motorlar, kapı zilleri ve sıvı maddelerdeki demir bileşenlerinin ayrımında da manyetizmaya rastlamaktayız.
Hurda yığınları arasındaki demir parçaların ayıklanmasında ve ağır yükleri kaldırmak için vinçlerde mıknatıs kullanılır. Döküm kum ve kireç taşının ayrılmasında da kullanılan manyetizma, metal parçaların birbirinden ayrılması gerektiği yerde birçok sektör tarafından kullanılmaktadır.
